Trong một cuộc phỏng vấn về phim The Dark Knight, nam diễn viên Michael Caine đã nói “Siêu nhân là cách người Mỹ nhìn về chính họ, còn Batman là cách thế giới nhìn về nước Mỹ”. Michael Caine muốn ám chỉ về khía cạnh chính trị của nhân vật này, và The Dark Knight hoàn toàn mang nặng thông điệp thời sự chính trị ở Mỹ. Đó là một trong những tranh cãi ồn ào nhất xoay quanh bộ phim đình đám nhất mùa hè 2008.
Xem thêm:
Bài viết Đánh giá phim The Dark Knight tiết lộ nhiều thông tin trong phim. Nếu chưa xem phim, hạn chế theo dõi để không bị mất cảm hứng.
Batman là hình tượng Tổng thống Bush?
The Dark Knight (Hiệp sĩ bóng đêm) là phim về Batman của đạo diễn Christopher Nolan. Trong phim này, chàng tỷ phú Bruce Wayne phải đối mặt với kẻ thù nguy hiểm, đáng sợ Joker – một tên tội phạm không rõ nguồn gốc, khó đoán trước hành tung và hành động không có động cơ. Một tên tội phạm… gần như một tên khủng bố. Hay nói cách khác, cuộc chiến của Batman trong phần phim này là cuộc chiến chống khủng bố.
Heath Ledger đã đem đến cho vai Joker một tinh thần khiến người xem bị cuốn hút theo mọi hành động, mọi cử chỉ, mọi lời nói của anh. Không giống Joker của Jack Nichosol từng thủ diễn trong phim Batman, Joker của Heath Ledger thực tế hơn, với sự điên loạn lạnh lùng đầy tính toán, với sự nham hiểm ẩn giấu sau bộ mặt luôn cười bơi vết sẹo hai bên khoé miệng. Một điểm ấn tượng về nhân vật này chính là nhưng câu chuyện mà hắn kể cho mọi người về nguồn gốc của vết sẹo, mỗi lần kể là một phiên bản khác nhau, khiến những nhân vật đối mặt với hắn rơi vào nỗi kinh hoàng, trong khi khán giả thì ngỡ ngàng và nổi gai ốc.
Dù Joker nói rằng hắn không bao giờ lên kế hoạch, vì lên kế hoạch là chuyện của bọn cảnh sát, là chuyện của Batman, nhưng hắn mới là kẻ lên những kế hoạch đáng sợ không tuân thủ theo bất kỳ một luật lệ nào. Như cách mà… bọn khủng bố ngoài đời luôn hành xử. Joker thích chơi trò mèo vờn chuột, thích làm nổ tung những nơi công cộng, đẩy công chúng vào tình trạng tiến thoái lưỡng nan.
Trong bài viết đăng trên tờ Washington Journal, cây viết Andrew Klavan đã so sánh chân dung của Batman với đương kim tổng thống Hoa Kỳ George Bush. “Cũng như W. (George W. Bush), Batman bị chỉ trích và bị xem thường vì chống bọn khủng bố bằng những cách riêng chỉ có họ mới hiểu. Cũng như W, Batman đôi khi phải vượt ranh giới của quyền công dân để đối phó với tình trạng khẩn cấp, đương nhiên anh ta sẽ tái lập những ranh giới này khi tình trạng khẩn cấp đã qua. Cũng như W., Batman hiểu rằng không hề có một chuẩn mực đạo đức nào giữa một xã hội tự do – nơi mà công chúng đôi khi cũng có những chọn lựa sai lầm – và bọn tội phạm”.
Trong The Dark Knight, để ngăn lại hành động ‘khủng bố’ của Joker, Bruce Wayne đã sẵn sàng “nghe lén” toàn bộ những cuộc gọi điện của người dân thành phố Gotham – như cách mà tổng thống Bush đang làm với nước Mỹ.
Klavan còn nhấn mạnh “Các nhà làm phim đảm nhận việc đưa vấn đề khủng bố Hồi Giáo lên phim. Người tốt bị nhầm lẫn với kẻ xấu, và chúng ta cuối cùng chống lại chống lại người hùng bảo vệ chúng ta. Tại sao chuyện này lại xảy ra. Câu trả lời cho những câu hỏi này với tôi được thể hiện trong phim The Dark Knight: làm điều đúng rất khó, và nói ra sự thật rất nguy hiểm. Nhiều người bị ghê tởm, một số bị giết, và một người bị hành xác”.
Bài viết này đã gây ra nhiều tranh luận trên hệ thống truyền thông chính thống cũng như trên Internet tại Mỹ. Tờ Variety phân tích: “Khi Batman đối chất Joker, bộ phim cắt qua cảnh cảnh sát, những người bình thường, đứng theo dõi họ từ phía bên kia tấm kính một chiều – cũng như chúng ta, khán giả, đang theo dõi Batman và Joker qua màn ảnh”.
Đó cũng là cảnh Joker chọc tức Batman “Tao sẽ làm gì nếu không có mày? Mày hoàn thiện tao” và cảnh cáo “Với bọn chúng, mày cũng chỉ là một thằng quái đản. Như tao”. Những lời đó thốt ra từ miệng của của một kẻ ác, những bộ phim cũng gợi ý Joker đã chạm vào một sự thật phũ phàng: Batman có nhiều điểm chung với kẻ thù mang bộ mặt Joker giết người hơn những người bình thường mà anh bảo vệ.
Vậy chúng ta có nên tranh luận rằng Bush và bin Laden cũng là hai mặt của một đồng tiền? Nếu vậy, anh em nhà Nolan hẳn cũng đâu đó phía cánh tả của Michael Moore”
Heath Ledger có xứng đáng được đề cử Oscar?
Một loạt các nhà phê bình phim uy tín đã đánh giá diễn xuất của Heath Ledger xứng đáng nhận được đề cử Oscar. Quả thật Heath Ledger đã trở thành nam diễn viên quá cố đầu tiên đoạt giải Oscar kể từ sau Peter Finch hồi năm 1976.
Viện Hàn Lâm điện ảnh Hoa Kỳ đã đề cử một giải Oscar cho Heath Ledger để cứu vãn tình trạng tụt giảm lượng người xem đêm trao giải Oscar trong những năm đó. Những fan của Heath Ledger và The Dark Knight quan tâm theo dõi lễ trao giải này để xem liệu Heath Ledger có đoạt giải hay không nếu anh được đề cử.
Thế nhưng, trên tờ Los Angeles Times, cây bút Eric P. Lucas cho rằng việc đề cử Oscar cho Heath Ledger là cổ suý giới trẻ dùng ma tuý “Đã đến lúc phải nhửng lại việc tung hô Heath Ledger. Anh ta chỉ là một diễn viên khá nhưng đã đi quá xa và làm tan nát trái tim của gia đình và bạn bè. Anh ta không nên nhận được đề cử Oscar chỉ để tưởng nhớ cái chết của anh ấy…. Mỗi năm có 100.000 người Mỹ chết vì rượu hoặc ma tuý. Thật điên rồ khi tưởng nhớ một cái chết như thế với một vinh dự cao quý nhất của điện ảnh. Hãy dành giải thưởng của Viện Hàn Lâm cho những người xứng đáng hơn”. Lucas cũng nhận xét diễn xuất của Heath không phải là xuất sắc, chỉ là “điệu vũ can-can của một kẻ tâm thần giả hiệu”.
Đây chỉ là phát pháo đầu tiên đi ngược lại hầu hết những bài bình luận về diễn xuất của Heath Ledger trong The Dark Knight. Những cuộc tranh luận xoay quanh đề cử Oscar cho Heath vẫn còn âm ỉ cho đến ngày nay.
Vận dụng thuyết “tiến thoái lưỡng nan” trong The Dark Knight
Khi viết kịch bản The Dark Knight, hẳn anh em nhà Nolan đã vận dụng một trong những thí nghiệm tâm lý nổi tiếng: Thế tiến thoái lưỡng nan của tù nhân. Lý thuyết này như sau: hai nghi phạm bị cảnh sát bắt. Vì không có đủ bằng chứng kết tội, cảnh sát cách ly hai tội phạm này và lần lưột hỏi cung cả hai cũng như đưa ra chung một lời đề nghị. Nếu một trong hai bên khai ra tội chống lại kẻ kia, và kẻ kia vẫn nhất định không khai, kẻ phản bội được tự do, trong khi kẻ im lặng sẽ bị tù 10 năm. Nếu cả hai cùng im lặng, cả hai chỉ bị tù sáu tháng vì những tội vặt vãnh. Nếu cả hai cùng phản bội lẫn nhau, mỗi người bị tù năm năm. Mỗi tù nhân phải chọn lựa: hoặc phản bội, hoặc im lặng. Cả hai đều không được biết kẻ kia đã phản bội mình hay không cho đến khi kết thúc của điều tra. Những tù nhân này sẽ phản ứng ra sao?
Trong phim The Dark Knight, thay vì hai tù nhân, chúng ta có hàng trăm người, và thay vì họ ở trong tù, họ ở trên hai cái phà giữa sông. Thay vì phải khai báo, họ có một công tắc kíp nổ, và kết quả tệ nhất xảy đến không phải là 10 năm tù mà là án tử hình… Joker đã đặt kíp nổ trên hai chuyến phà, và mỗi chuyến phà có một công tắc kíp nổ… của chuyến phà bên kia. Cả hai bên phải quyết định nhấn nút trước 12 giờ để tiêu diệt chuyến phà kia, nếu không cả hai chuyến phà sẽ cùng phát nổ…
Việc lựa chọn đúng sai vẫn luôn là chủ đề bàn luận nhưng trên hết, đó là cách Nolan chọn cái kết mà một bộ phim siêu anh hùng đáng có. Sẽ không có sự phán xét cho những sự lựa chọn đây là thời điểm để phản ánh nhân cách con người.
Milan
